Nodweddion Tirwedd Hanesyddol

Maelor Saesneg: Gredington
Cymuned Hanmer, Cyngor Bwrdeistref Wrecsam
(HLCA 1124)

Llyn rhewlifol hwyr, coetir, parcdir a chyn barcdir, rhai ohonynt wedi'u datblygu ar ardaloedd o gaeau agored canoloesol, yn gysylltiedig â phlastai Gredington a Bettisfield Park.

Cefndir hanesyddol

Efallai bod yr eiddo yn Gredington a Bettisfield Park ymhlith y tiroedd a roddwyd i Abaty Haughmond, Swydd Amwythig, yn ystod y Canol Oesoedd a'i fod wedi dod i feddiant y teulu Hanmer ar ôl diddymiad y mynachlogydd. Mae'n debyg bod neuadd gynharach yn Gredington ym meddiant teulu Hanmer erbyn canol yr 17eg ganrif o leiaf; disgrifiwyd Roger Hanmer (bu farw 1675), cefnogwr i'r senedd yn y Rhyfel Cartref, fel un 'o Gredington'. Cafodd yr eiddo ei werthu i'r teulu Kenyon, teulu lleol amlwg arall, ar ddiwedd y 1670au. Ty modern brics â dau lawr yw'r ty presennol, a adeiladwyd mewn arddull Sioraidd syml ar ddechrau'r 1980au i ddisodli ty brics mawr mewn arddull glasurol a adeiladwyd rhwng 1808-11 ond efallai ei fod yn cynnwys rhannau o'i ragflaenydd a oedd yn dyddio o'r 17eg ganrif a'r 18fed ganrif a ddymchwelwyd fesul rhan rhwng 1958 a 1980.

Yn gyffelyb, roedd cangen o'r teulu Hanmer yn berchen ar blasty Bettisfield Park, o ddechrau'r 17eg ganrif o leiaf. Darluniodd Moses Griffiths y plasty. Cafodd y ty wedi'i rendro, ynghyd ag ychwanegiadau Sioraidd o ddiwedd y 18fed ganrif neu ddechrau'r 19eg ganrif, a thwr belfedir Eidalaidd yn dyddio o'r 1840au, eu dymchwel yn rhannol yn y blynyddoedd yn dilyn yr Ail Ryfel Byd.

Nodweddion allweddol y dirwedd hanesyddol

'the enclosures are small, and the fences full of fine oak timber, of nearly one hundred years' growth, which gives to the scenery, especially near Gredington, a stately magnificence of character'.

Mae hanes a datblygiad tirwedd yr ardal yn gysylltiedig yn annatod â'r plastai eraill roedd dau deulu lleol amlwg yn berchen arnynt. Efallai bod yr hen barcdir yn Llys Bedydd [Bettisfield] yn dyddio o ddiwedd yr 16eg neu ddechrau'r 17eg ganrif. Dywedir y cafwyd gwared ar y polion uchel o amgylch parc ceirw yn Llys Bedydd [Bettisfield] ym 1914, a thir amaethyddol yw'r rhan fwyaf o dir yr hen barc bellach. Mae stablau o ddiwedd y 18fed ganrif â phediment a chiwpola, a thwr dwr, gerddi cegin ac adeiladau fferm o ganol y 19eg ganrif wedi goroesi. Ymddengys bod y parc tirluniedig yn Gredington wedi'i sefydlu gyntaf ar ddechrau'r 19eg ganrif er bod olion tirwedd cefnen a rhych yn dangos ei bod yn y pen draw wedi datblygu yn sgîl cau tir yr hen gae agored canoloesol. Credir nad oedd tirlunio yn golygu llawer mwy nag adeiladu rhodfeydd a chael gwared ar ffiniau'r caeau i ddechrau, gan adael rhai o goed mwy y gwrychoedd. Ychwanegwyd mynedfeydd a phorthdai ar ddiwedd y 19eg ganrif.

Ffynonellau